Uçaklar Neden Çok Yüksekten Uçuyor?

Çoğu ticari uçaklar – yolcu ve kargo uçakları – yerden yaklaşık 35.000 feet yükseklikte – yani 10-11 kilometrelerde seyreder. Peki, dünyanın en yüksek gökdelenin boyu kaçtır? Hemen söyleyelim, Dubai’de ki Burc Halife 8,2 kilometrelik uzunluğuyla dünyanın en yüksek gökdelenidir. Peki, en yüksek dağ? 🙂 O da 8,8 kilometre uzunluğuyla Everest!

Bu sorulardan da anlayacağınız üzere uçakların bulutların üzerinde seyretmesinin bir nedeni, engelleri aşmaktır tabii ki. Bir pilot, bir uçağı uçururken kulelerden, binalardan ve diğer yüksek yapılarının arasından geçip uçmak istemez. Her ne kadar hayalinizde böyle bir uçuş tıpkı filmlerdeki gibi havalı gelse de, kesinlikle güvensizdir. İmkânsız olduğundan bahsetmeye gerek bile yok! Bu yüzden uçaklar, her türlü yer yapısından uzak durmak için uygun bir yüksekliğe tırmanır.

Hazır yükseklikten bahsetmişken şunu da belirtmekte fayda var. Acil bir durum olmadıkça dünyadaki çoğu havacılık otoritesi tarafından ticari uçaklar için 1.000 feetin altında uçmak yasaktır. Bunun sebebi, gürültü gibi güvenlik ve çevresel nedenlerdir. Daha önce bir havaalanına yakın bir noktada bulunduysanız, ticari uçakların çok gürültülü olduğunu farketmişsinizdir.

Dediğimiz gibi, uçaklar yaklaşık 35.000 feet yükseklikte, troposfer ile stratosfer arasındaki tatlı sınırda uçarlar. Bunun bir diğer nedeni de bu bölgede neredeyse hiçbir kuş sürüsünün bulunmamasıdır. Bu yüzden oradaki kuş çarpması ihtimali sıfırdır.

Maalesef uçaklarda pek çok kuş çarpması vakası olur. Tarihte bunun en çok dikkat çeken örneği US Airways Uçuş 1549 vakasıdır. Filmlere de konu olan bu vakada uçak bir kuş sürüsü çarpar ve uçağın her iki motoru da arızalanır. Uçağın havaalanına ya da yakındaki güvenli bir yere ulaşamama ihtimalinden korkan pilot, uçağı Hudson Nehri’ne indirir ve tüm yolcuyu kurtarır. Bu olay tarihte “Hudson Mucizesi” olarak geçmiştir.

• Konu ile ilgili yazıları aşağıya etiketledik.
  • Uçaklar Suya İniş Yapabilir mi?
  • Film: Sully
  • Chesley Sullenberg Kimdir?

Uçakların yüksekte seyretmelerinin bir diğer nedeni de hızlı uçabilmeleridir. Uçaklar ne kadar yüksek tırmanırsa, hava o kadar ince olur ve atmosferde daha az dirençle karşılaşır. Yani, bir uçağın potansiyel hızı da yükseldikçe artar. Bu aynı zamanda iniş sırasında uçağın neden yavaşladığını hissettiğinizi de açıklar. Havada düz uçuştayken ve daha yükseklerdeyken uçağınız daha hızlı seyreder.

Ticari uçakların bu kadar yükseğe uçmasının ana nedenlerinden biri hava direnci dedik. Uçak ne kadar yüksek ise, atmosfer o kadar ince olur diye belirttik. Bu hız kadar yakıt avantajı da sağlar.

Aslında mantık oldukça basittir. Şöyle düşünün, uçağın içinden ne kadar çok hava molekülü geçerse o kadar fazla enerjiye ihtiyaç duyacaktır, dolayısıyla daha fazla yakıt harcayacak ve sonuç olarak işletme maliyetleri de maalesef daha yüksek olacaktır. Yükseklere çıkıldıkça havanın yoğunluğu azalacak, hava seyrelecek ve direnci azalacağından uçağın içine daha az hava molekülü girecektir. Ayrıca, -55 ° C civarında hava oldukça soğuktur ve bu da jet motorlarının verimliliğini artırmaya yardımcı olur. Tabii ki bu da yine bize yakıttan avantaj sağlar.

Yüksek irtifalarda düşük direnç nedeniyle, ticari uçaklar minimum yakıt harcamasıyla ilerlemeye devam edebilir. Ticari uçaklar tipik olarak 32.000 feet ile 38.000 feet arasında uçarlar. Buradaki tatlı nokta yaklaşık 35.000 feettir ve bu da popüler olarak seyir irtifası olarak adlandırılır. Uçaklar genellikle seyir irtifalarına uçuşun ilk 10 dakikasında ulaşırlar.

Aklınıza şu soru gelebilir. Uçaklar bu irtifadan çok daha yükseğe uçabilir mi? Bunun için “Uçaklar Neden Uzaya Çıkamaz?” yazımıza bakmanızı tavsiye ederiz. Burada da kısaca belirtmek gerekirse, bu irtifalardan daha yükseği güvenlik sorunlarını ortaya çıkarır. Ticari uçaklar 42.000 fit yüksekliğe tırmanabilir, ancak bunun ötesine geçmek, uçağın optimum uçuşu için hava çok ince olmaya başladığından tehlikeli olabilir. Oksijen kıtlaşmaya başlar ve bu da yakıt motoru sistemlerinin çalışmasını zorlaştırır. Ayrıca daha yükseğe uçmak, acil bir durumda, yolcularda hızlı dekompresyona (kısa sürede yüksek basınçlı bir bölgeden alçak basınçlı bir bölgeye geçilmesi nedeniyle vücutta gaz kabarcıklarının oluşmasına bağlı olarak görülen rahatsızlık)  yol açabilir ve sonrasında güvenli bir irtifaya dönmek de uzun zaman alabilir.

Ticari havayollarının yüksek seviyelerde uçmalarının bir diğer önemli nedeni, bu yükseklikte daha “sabit” ya da başka bir deyişle “stabil” hava elde etmeleridir. Genellikle bu seviyelerde pilotlar, bulutlar veya hava ile ilgili olaylar (ör. Gök gürültülü fırtınalar) için endişelenmezler.

Uçaklar bulutların ve fırtınaların içinden geçebilse de, bunu yaparken çok fazla türbülans yaşarlar. Bu da, yolcu konforunu olumsuz etkiler ve hatta uçakta paniğe neden olabilir. Neyse ki, pilotlar bu tür durumlarla başa çıkmak için eğitilmiştir…

• Türbülans Nedir?

Ve bir diğer konu da “güvenlik” ile ilişkilendirilebilir. Kendinizi pilotun yerine koyun, yerden sadece bir mil yüksekte ticari bir yolcu uçağı uçurduğunuzu ve bir şeylerin ters gittiğini hayal edin. Uçak düşmeye başlıyor ve siz aslında uçağın hızla alçalmasına neden olan sorunun nasıl çözülebileceğini biliyorsunuz. Ancak uçak çok hızlı düşüyor ve sizin sorunu çözmek için yeterli zamanınız yok. Emin olun o anda, “Keşke daha fazla zamanım olsaydı …” diye düşünürdünüz. Yüksekte olmak, yolcularınızı güvende tutmak için yapılması gerekenleri düşünmek, hesaplamak ve harekete geçmek için fazladan zaman sağlar.

Kaynak:

• time.com
• scienceabc.com
• nasa.gov