Uçaklarda Frenleme Katsayısı

Tarih 2006, aylardan soğuk bir Şubat… Onur Hava Yolları’nın Brüksel-İstanbul seferini yapan Airbus A-321 tipi yolcu uçağı pistten çıktı. Brüksel’den aldığı 203 yolcusu ve 7 mürettebatla saat 14.00’te İstanbul’a gelen Onur Hava Yolları Airbus 321 tipi uçağı, o zamanlar Atatürk Havalimanı’nın Ataköy -Florya yönündeki 2300 metre uzunluğa sahip 06/24 pistine Ataköy yönünden inişe geçmişti. Ancak uçak tam teker koymuştu ki, pilot uçağın pist sonunda duramayacağını anladı ve uçağı sağ tarafa yönlendirerek toprak zemine çıktı.

Sonrası mı? Sonrasında uçak toprak zemine çarparak durdu ön dikmesi toprağa 75 cm saplandı. Olay sonrasında, Devlet Hava Meydanları İşletmesi yetkilileri pistteki frenleme değerlerinin normal olduğunu belirtirken, Onur Hava Yolları yetkilileri ise pist zeminin kaygan olması nedeniyle uçaklarının pistten çıktığını iddia etti.

Peki, pistin kaygan olması ya da normal olması demek ne demektir dersiniz? Gelin şimdi açıklayalım.

Pist durumunun normal ya da kaygan olmasına ilişkin bilgi aslında pistin sürtünme katsayısı ya da frenleme durumunu ifade etmektedir. Bu da pist üzerindeki birikintiden kaynaklı olarak oluşmaktadır. Hava koşullarının kötü gittiği zamanlarda bu bilgiler hava meydanlarınca güncel olarak yayınlanmaktadır. Hava meydanına inecek uçakların emniyetli inişi bu gereklidir.

Frenleme katsayısı söz konusu olduğunda SNOWTAM’a uygun olarak yayınlanan frenleme bilgisi, uçağın durma ve manevra yapabilme kabiliyetinin değerlendirilmesinde esas alınmaktadır. Havaalanlarında frenleme katsayısı, o havaalanında bulunan Mu-metre, Skiddometre ve Griptester vb. frenleme ölçüm cihazları ile ölçülür. Ardından ölçülen değerler ülkelerin meteoroloji ofislerince yayınlanır.

Meteoroloji ofislerinin Havaalanı Rutin Meteoroloji Raporunda (METAR) pist numarası, pistin durumu, pist üzerindeki birikinti/kirlilik boyutu, birikinti miktarı, sürtünme katsayısı/frenleme durumuna ilişkin bilgiler yer almaktadır. Uçak operasyona devam etmeden önce bu bilgiler güncel olarak havayollarının merkezleri tarafından takip edilir. Hatta uçuş operasyon merkezindeki görevli dispeçerler uçakların frenleme katsayılarına ilişkin olarak uçak performansları üzerine çalışırlar ve uygun yakıt miktarı, ağırlık, durma mesafesi gibi veriler ile uçuş planlarını hazırlarlar. Ardından uçuş saati gelene dek bu bilgilerin güncelliğini kontrol ederler.

Aşağıdaki tabloda genel bir frenleme bilgi seti verilmiştir. Bu tablo ICAO’nun yayınladığı ve ICAO’nun değerlerini kullandığını kabul eden ülkelerce kullanılan bir frenleme katsayısı tablosudur. Ülkemizde bu tablodaki değerlere tabiidir. Dispeçerler uçuş planlarını hazırlarken, hava meydanlarınca yayınlanan frenleme değerlerinin en az 0,26 olmasını şart koşarlar. Zayıf frenleme değerlerinde sefer dispeç edilemez, bu durumda pistin temizlenmesi ve uygun frenleme koşullarının sağlanması gerekecektir. Bazı havayolları frenleme katsayısının en az 0,30 yani Orta düzeyde olması gerektiği gibi daha kısıtlayıcı koşullarda koyabilir.

ICAO Frenleme Tablosu

Seferin gecikmemesi ya da iptal edilmemesi için uçağın kalkış saati gelmeden önce uçuş operasyon merkez çalışanları uçağın ineceği meydanla iletişime geçerler. Pistin temizlenip temizlenmeyeceğine dair idari otoritelerce resmi bir açıklama alınması konusunda bilgi alırlar. Emniyetli koşulların sağlanacağı teyit edilmesinin ardından, yayınlanan kabul edilebilir frenleme katsayısı değerleri ile sefer dispeç edilebilir ve uçuşunu gerçekleştirebilir.

Bu arada bazı ülkeler daha kısıtlayıcı olan Rusya frenleme katsayısı tablosunu kullanırlar. Genellikle Rusya veya Ukrayna’nın bazı şehirleri bu tabloya göre frenleme raporlarını yayınlamaktadırlar.

Kaynak:

  • www.icao.int
  • www.dhmi.gov.tr
  • aviation.stackexchange.com

Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir