Kaptanlar Neden Sol Koltukta Oturur?

Günümüzün modern uçaklarında uçuş ekipleri 2 pilottan oluşur. Bunlar Kaptan Pilot ve Yardımcı Pilot (İkinci Pilot) olarak adlandırılır. Her iki pilotta aralarındaki görev dağılımı neticesinde uçağı birlikte uçururlar. Aralarındaki kıdemli olan yani tüm uçaktan asıl sorumlu olan her zaman Kaptan pilottur.

Kaptan pilot sivil havacılık kuralları gereği solda oturur, yardımcı pilot ise sağ koltukta oturur. Peki, bu kural nereden gelir? İsterlerse yer değiştirebilirler mi?

Öncelikle şunu söylemekte fayda var… İsterlerse yer değiştiremezler. Uçuş sırasında iş bölümü gereği gidiş ve dönüş seferlerinin operasyonel sorumluluğunu sırasıyla alabilirler. Yani giderken kaptan uçağın hâkimiyetini alırken, dönüş seferinde yardımcı pilot devreye girebilir. Bu iş bölümlemesinde yönetmelikler pilotları Pilot Flying (Uçan Pilot) ve Pilot Monitoring (Gözleyen Pilot) olarak adlandırır. Yani, bir İstanbul – Los Angeles uçuşunda kaptan Los Angeles’a gidiş seferinde Pilot Flying görevini alırken, dönüş seferinde yardımcı pilot bu görevi üstlenebilir. Ancak bunun için yer değiştirmez, sağ koltukta oturmaya devam eder.

Kaptan pilotun solda oturmasının sebebi ise çok eskilere dayanır. Kökleri I. Dünya Savaşı’na dayanan sol koltuk meselesi tamamen o zamanlarda üretilen basit uçakların motorları ve yapısı gereği ortaya çıkmıştır. O dönemde uçakların çoğu pervanelidir ve bu tür uçakların istenmeyen şekilde sapma eğilimi vardır. Uçakların çoğu saat yönünde dönen pervaneye sahip olunca, pervane döndüğünde etrafındaki hava da döner, doğal olarak uçak ilerledikçe, hava akışı spiral bir akış haline gelir. Bu hava daha sonra sol taraftaki dikey dengeleyiciye çarpıp, uçağın sola sapmasına neden olur. Uçak sola sapma eğilimi gösterdiğinden pilotun uçağı sola çevirmesi daha kolay gerçekleşir. Uçağı sağa döndürmek için ise daha fazla dümen kuvveti gerekir.

Bu nedenle sola dönmek, sağa dönmekten daha kolaydır. Bu nedenle pilotlar sola dönüşleri daha uygun manevra olarak görürler. Ayrıca uçuş sırasında rota planlamaları ya da yaklaşmalar soldan dönüşe göre ayarlanır. Hal böyle olunca, daha deneyimli pilotlar solda oturmaya başlamıştır.

Bir diğer sebepte dolaylı olarak türemiş diyebiliriz. Sola dönmek kolay olduğundan, soldaki trafik düzeni standart trafik düzeni kabul edilmiştir. Kaptan solda oturduğu için, soldan trafik düzenleri daha yaygındır. Bu yüzden önden çarpışmayı önlemek için her uçak sağa dönmelidir. Kaptan solda oturduğu için diğer uçağı sınırsız bir şekilde görebilecek ve bu sayede durumu kolaylıkla değerlendirebilecektir.