Uçuş Harekat Uzmanı (Dispeçer) Nasıl Olunur?

Uçarken insanların çoğu hayatlarının sadece pilotun ellerinde olduğunu düşünür. Siz de aynı şekilde düşünenlerdenseniz yanılıyorsunuz demektir. Gerçek şu ki; herhangi bir uçuş ekibi, yerde onları daimi takip eden iyi bir ekip olmadan uçamaz. Bu ekip uçuş operasyon merkezinde çalışır ve uçuşunuzu daha başlamadan her adımını takip eder. Nasıl mı? Şöyle ki; bir pilot fırtına bulutundan kaçınmak için rota değişikliği yapar, ancak muhtemelen bu karar uçak kokpitindeki pilot tarafından değil, havayolu uçuş operasyon merkezindeki bir uçuş görevlisi tarafından verilir. Kimden mi bahsediyorum? Nam-ı diğer havacılığın gizli kahramanları olan dispeçerlerden. İngilizcesi “Flight Dispatcher” olarak geçen mesleki terim, dilimize de Türkçeleştirilerek Uçuş Dispeçeri olarak geçmiştir. Uçuş Harekât Uzmanı olarak da sıkça duyulan bu meslek aslında havayollarının prestijli fakat çok da bilinmeyen meslek grubundadır.

Dispeçerlerin asıl görevi uçuş planı hazırlamaktır. Ancak sadece uçuşu planlamakla kalmaz, tüm uçuşu izler ve pilotlara her zaman gerekli bilgileri vermeye hazırdır. Bu durum, pilotlara kokpitte emniyette oldukları izlenimini yaratır. Uçağın binlerce mil uzağında havayolunun uçuş operasyon merkezinde bulunsalar bile, pilotun gözleri, kulakları ve beyni gibi çalışırlar. Peki, dispeçer nasıl çalışır ve sorumlulukları nelerdir?

Dispeçerler uçuş harekâtını planlayan, uçuşun tüm safhalarının takibini yapan, uçuş ekibinin uçuş planına ilişkin talebini karşılayan veya gerekli durumlarda tavsiye niteliğinde uçuş ekibini bilgilendiren, acil durumda gerekli birimlerle koordinasyon sağlayan, yakıt ikmali, bagaj ve kargo yüklemesi işlemlerini takip eden nitelikli havayolu çalışanlarıdır. Dispeçerler, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından onaylanmış geçerli lisansa sahiptirler.

Peki, dispeçer nasıl olunur?

Uçuş dispeçeri olabilmek için en güncel ve doğru bilgi için Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün yayınladığı dokümanın baz alınması tavsiye edilir. Ancak genel hatlarıyla açıklamak gerekirse, dispeçer olabilmek için koşullar;

• Üniversitelerin en az ön lisans programlarından mezun olmak
• Yabancı Dil Sınavı (YDS) 50 veya ÖSYM tarafından denkliği kabul edilen yabancı dil sınavlarının herhangi birisinden 50’nin eşdeğeri puanı almak
• Yetkili havacılık tıp merkezlerinde yapılan muayene sonucu elverişlilik kaydına sahip olmak
• En az 21 yaşından gün almış olmak

Kriterlerine uyulması gerekmektedir. Bu kriterleri sağlayan adayların, Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün Uçuş Harekât Uzmanlığı eğitimi vermeye yetkili kıldığı kuruluşlardan eğitim almaları zorunlu kılınmıştır. Ülkemizde Uçuş Harekât Uzmanlığı eğitimi veren yetkili özel kuruluşlar bulunmaktadır. Eğitimler yaklaşık 8 ile 12 hafta arasında programın yoğunluğuna göre değişmektedir. Peki, hangi konularda eğitim alırlar? Meteoroloji, navigasyon, uçuş planı, uçak performansı, hava hukuku, hava trafik yönetimi, yük&denge, havacılıkta iletişim, dispeçer kaynak yönetimi gibi yaklaşık 14’e yakın temel derslerden eğitim alırlar. Eğitimin sonunda temel teorik bilgi sınavı yapılır. Sınavlar öğrencilerin eğitim notları kullanılmasına izin verilmeden gerçekleştirilir. İlk gün çoktan seçmeli yapılan sınavdan başarılı olunduğu takdirde, ikinci gün yazılı sınav uygulanır. Sınav sorularının asgari % 40’ı İngilizce olarak sorulur. Çoktan seçmeli veya yazılı sınavda başarılı olabilmek için yapılacak sınavlardan 100 tam puan üzerinden 70 veya daha yukarı puan alınması şarttır. Önceki dönemlerde teorik ve uygulama sınavları başarı ile geçen adaylara komisyon üyelerince sözlü sınav yapılmaktaydı, son yıllarda bu uygulama kalkmıştır. Ancak yine de her sınav öncesinde güncel bilgilerin direkt olarak Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü yayınlarından takip edilmesi şiddetle tavsiye edilir. Sınavlarından başarılı olan adayların sınav bitimine müteakip 6 ay içinde SHGM tarafından belirlenen iş günü kadar staj yapmaları zorunludur. Stajını başarı ile tamamlayanlar SHGM tarafından Uçuş Harekât Uzmanı Lisansı ile tanzim edilir. Bu lisansla havayolu şirketlerinin açtığı ilanlara başvuruda bulunabilirler.