TCAS Nedir?
İngilizce’de Traffic Collision Avoidance System olarak geçen TCAS Türkçe’de Trafik İkaz ve Çarpışmayı Önleme Sistemi olarak bilinir.
TCAS, transponder ile donatılmış bütün uçakları algılar. Tabii burada, transponder çalışır ve açık olmalı, aynı zamanda doğru olarak ayarlanması gerekmektedir.
TCAS, çevredeki transponder cihazlarının sinyallerini sorgular ve diğer akan trafikle potansiyel çarpışma tehlikesine karşılık tavsiye üretir. Bu tavsiyeyi verirken kokpit ekibine görsel ve işitsel ikazlarda bulunur ve kaçınma manevrası için yönlendirir. ATC, seyrüsefer sistemleri ve yer istasyonlarından bağımsız çalıştığı gibi TCAS’ın verdiği komutlar ATC’nin verdiği komutlara göre de öncelik taşır.
Havacılık tarihinde TCAS yerine hava trafik kontrolörünün tavsiyesine uyarak meydana gelen kazalar olmuştur. 2002 yılında Moskova’dan Barcelona’ya uçan Bashkirian Havayollarına ait Tupolev-154 ile Roma’dan Brüksel’e uçan DHL’e ait Boeing-757 kargo uçağı 30 bin feet irtifada bu sebepten dolayı çarpışmıştır. Hatanın kaynağı ATC’nin Rus uçağına TCAS’ın uyarısının tersine alçalma komutu vermesi olarak açıklanmıştır. Aslında TCAS sistemi, Rus uçağına “CLIMB CLIMB” şeklinde ikaz ederek tırmanma uyarısı verirken, aynı zamanda DHL uçağına da alçalma komutu vermiştir. Rus pilotlar bu kazada TCAS yerine kontrolörün dediğini yapmış ve her iki uçak birbirinden kaçmak yerine alçalarak çarpışmıştır.
TCAS donanımına sahip uçaklar, birbirlerini belirlenmiş mesafe içinde 1030 Mhz frekansından yayın yaparak sorgular. Bu sorguya cevap 1090 Mhz frekansından karşılık gelir. Buradaki iletişim TCAS cihazının diğer trafiklerin pozisyonlarını, mesafelerini, irtifalarını ve yönlerini üç boyutlu bir harita üzerinde gösterir. Böylece TCAS olası çarpışma riskini ve tehlikesini hesaplar.
Eğer ki TCAS cihazı bir risk gördüyse, olası çarpışma noktasına yatay ve dikeyde 48 saniye kala sesli ve görsel olarak pilotları uyarır. Bu duruma Traffic Advisory (TA) yani Trafik Tavsiyesi denilmektedir. TCAS cihazının ekranında riskli durum “SARI DAİRE” şeklinde resmedilir, sesli olarak da “TRAFFIC,TRAFFIC” uyarısı gelir. Yatay ve dikeyde 35 saniye kala riskli durum “KIRMIZ KARE” şeklinde resmedilir, ve sesli olarak da duruma göre pilota “DESCEND, DESCEND” ya da “CLIMB, CLIMB” gibi yönlendirmeler yapılır. Bu duruma da Resolution Advisory (RA) yani Çözüm Tavsiyesi denilmektedir. Riskli durum ortadan kalktığında yani çarpışma ihtimali sona erdiğinde TCAS, “CLEAR OF CONFLICT” şeklinde bir uyarı verir.
