UTC Nedir?

UTC, havacılığın zamanıdır. Neden mi öyle diyoruz? Çünkü Günlük operasyona yönelik olarak yayımlanan hava durumu raporları, uçuş planları, notam yayınları ve benzeri pek çok operasyonel kritik dokümanlarda, UTC ya da diğer bir adıyla ZULU (Z) sistemi kullanılmaktadır. Böylece, ülkeler arası saat dilimi farkından doğabilecek anlaşmazlıklar yaşanmaz ve ortak bir zaman planlaması yapılabilir.

Peki, nedir bu UTC ya da ZULU saat? Şimdi bir bakalım…

Türkçe’si “Eş Güdümlü Evrensel Zaman” olarak geçer. Bugün pek çok ülkede temel alınan medenî ve bilimsel zamandır. Evrensal saat dediğimiz “Universial Time” (UT) 1884 yılında Uluslararası Meridyen Konferansı’nda oluşturularak yürürlüğe konmuştur. Bu, bugün bildiğimiz 24 saatlik zaman dilimi sisteminin temelidir. UTC dediğimiz “Eş Güdümlü Evrensel Zaman” ise 1963 yılında kullanılmaya başlanmıştır.

UTC, Fransızca’da “Temps Universel Coordonné” ve İngilizce’de ise “Coordinated Universal Time” kavramlarının kısaltmasıdır. Fransızca (TUC) veya İngilizce (CUT) kısaltmaları üzerinde fikir birliği sağlanamadığı için UTC üzerinde karar kılınmıştır.

UTC, atomik olarak hesaplandığından Güneş zamanına göre hesaplanan GMT ile arasında çok küçük farklılıklar vardır. Ancak bunlar gündelik kullanımı etkilemez. Anlayacağınız, analog saatlerde GMT veya UTC sisteminin kullanılması önemli bir fark yaratmaz çünkü GMT ve UTC sisteminin arasında yalnızca 0,9 saniyelik bir fark vardır. Ölçümlere göre UTC daha doğru kabul edilmektedir. Bu fark, dünyanın kendi etrafında dönüşünü tamamlama süresinin zaman içinde yavaşlamasından dolayı meydana gelir. UTC sisteminde bu hesaba katılmaktadır.

Greenwich Mean Time (GMT) Türkçe’de “Greenwich Ortalama Zamanı” olarak geçer. Başlangıç meridyeni üzerinde ortalama güneş zamanı olan GMT Britanya Adaları’nın standart zaman dilimidir. Adını Londra’nın Greenwich banliyösünden alır. Burada bulunan meridyen, baş meridyen (0°) olarak kabul edilir.

Atomik olarak hesaplanan ve GMT’den daha hassas olan UTC kullanılmaya başlanmadan önce dünyadaki saat ayarlamaları Greenwich’ten geçen meridyene göre yapılırdı. Her boylam derecesi arası 4 dakikadır. Bu nedenle 15 derecelik her meridyen dilimi bir saate eşittir. Böylece 12 saat doğuda, 12 saat batıda olmak üzere, yeryüzü 24 saat dilimine bölünür. Greenwich meridyeninden doğuya doğru gidildikçe saatler ileri giderken, batıya doğru gidildikçe geri gitmektedir.

Tekrar UTC’ye dönecek olursak bu zaman dilimi yaz saati – kış saati uygulamalarına göre değişmez. Sabittir. Ülkemiz, Doğu Avrupa Zaman Dilimi’ndedir. Doğuya gidildikçe saatler ileri gider dediğimizi hatırlıyorsunuz. Bu yüzden Türkiye saati UTC+3, yani UTC’den üç saat ileridedir. Burada saat 14:00’ı gösterirken, UTC olarak 11:00 diye ifade edilir. Havacılıkta tüm dökümanlar bu saate göre hazırlanır ve operasyon bu saat baz alınarak işler. Dökümanlarda 11:00Z olarak görülmesi de muhtemeldir. Burada ki “Z” kodu ZULU saat dilimi olan UTC’yi ifade eder.

2016 yılında Türkiye’de yaz-kış saati uygulamasının kaldırılması ardından ülkemiz genelinde uygulanan saat diliminin bir saat ileri alınması sebebiyle, Türkiye’nin saati tüm yıl boyunca UTC+3 şeklinde gerçekleşmektedir. Önceki dönemlerde de kış saatine dönen ülkemizde Türkiye saati, UTC+2 olmaktaydı.

Kaynak

• Oxford University Press, 2003.
• Wikipedia.org
• timeanddate.com