Hava Trafik Kontrolörü Nasıl Olunur?

Her dakika, her saat, her gün… Hava sahasının emniyetini ve verimliliğini sağlamak için çalışan hava trafik kontrolörlerinin çalışma doğası oldukça ciddi ve hata payı sıfırdır. Bu seçkin grup; pilotlara, uçaklarına ve yolcularına taksiden kalkışa, havalanmasından inişine kadar emniyetli bir şekilde rehberlik ederek aslında ciddi manada hayati bir kamu hizmeti sunmaktadır. O yüzden, bu meslek belki de dünyada ki en zor ve stresli masa başı işlerinden sayılabilir. Öyle devletin diğer masa başı işlerine de benzemez. “Gideyim de bir kahve molası vereyim”, “biraz hava almaya çıkayım” diyemezsiniz kolay kolay. Öyle ki; yerine birisi gelmeden çalışma masasından kalkmaları bile yasaktır. Oldukça stres dolu ve yoğun bir çalışma hayatı bulunan kontrolörlerin her daim pür dikkat olması gerekir.  Tabii gözünüz korkmasın, ne demiş Moliere – “Zorluklar, başarının değerini artıran süslerdir”. Bu meslekte devletin diğer kadrolarına kıyasla işin size katacağı tatmin duygusu, sağladığı prestij ve maaş imkanları bu mesleğin sektördeki cezbedici taraflarıdır.

O halde, nihai sorumlulukları uçakları, uçuş ekiplerini ve havayolu yolcularını güvende tutmak olan hava trafik kontrolörlerinin görev ve sorumluluklarına, bu mesleğin icrası için şart ve gerekliliklere detaylıca bir bakalım…

Hava trafik kontrolörlerinin görevleri “Saha Kontrolörü”, “Yaklaşma Kontrolörü” veya “Hava Meydanı Kontrolörü” olarak ayrılır ve bunların kendi içinde çalışma sahalarındaki görev ve sorumlulukları da değişkenlik gösterir. Ancak genel anlamda başlıca görevleri şöyledir… Hava trafik kontrolörleri hava sahası ve havaalanındaki trafiğin emniyetli ve verimli akışını sağlar. Kokpit ekibine telsiz aracılığıyla tavsiye, bilgi ve komutlar iletir. Bu komutlar uçakların pistteki hareketlerinin kontrol edilmesi;  yol boyundaki hareketlerin yönlendirilmesi, tırmanma veya alçalma sırasında seyir seviyesinin tahsis edilmesi, uçaklar arasında asgari mesafelerin muhafaza edilmesi gibi kontrol hizmetlerini kapsar.

Kontrol sahasındaki onlarca uçağa kontrol hizmeti veren bir hava trafik kontrolörü aynı anda 40 uçaktan bile sorumlu olabileceğinden işindeki dikkat hassasiyetinin ne kadar önemli olduğunu bir düşünün…

Şimdi bir örnekle devam edelim, böylece bir kontrolörün görevini zihninizde daha net canlandırabiliriz… İstanbul’dan İzmir’e gidecek bir uçak düşünün. Uçağın sorumlu pilotu öyle istediği zaman kalkıp istediği gibi rotasından kendi kendine uçamaz. Bu yüzden daha uçağın motor çalıştırmasından itibaren pilotlar sürekli hava trafik kontrolörlerinden izin ve komut almak zorundadır. Yani, öyle karayollarındaki serbest trafiğe benzemez. Havayollarında her hareket belli kurallarla keskin çizgilere göre oturtulmuştur. Öyle ki, hava sahası içinde bile pilotlar tırmanacağı uçuş seviyesine ya da muhafaza etmesi gereken hızdan alçalmasına kadar uçağın her türlü seviye, hız ve rotasındaki değişiklik taleplerini kontrolörlere iletmeli ve izin alarak yoluna devam etmelidir.

Kısacası, havacılık sektöründe insan faktörü ele alındığında en önemli rol şüphesiz pilotlar ve hava trafik kontrolörlerine aittir. Bu iki meslek de stres ve iş yükü gibi pek çok etmenle baş etmek zorundadır. Bu durum da onları maalesef hata yapmaya daha meyilli kılar. Ancak bu iki meslek grubu kıyaslandığında, pilotlar bir uçaktan sorumlu olurken kontrolörlerin bir hava sahasında birden fazla uçağı takip etmek zorunda kaldığını en başta da söyledik. Bu yüzden kontrolörler üzerindeki stres bir hayli fazla olmaktadır. Kontrolör hataları sebebiyle çok ciddi uçak kazaları da yaşanmıştır. Bu da stres faktörünü daha da artırmaktadır. O yüzden bu mesleğe başvurmadan önce kendinizi şu iki açıdan özellikle sorgulamalısınız: “Başarılı Stres Yönetimi” ve “Daimi Etkin İş Takibi”. Sonrasında hava trafik kontrolörü nasıl olunur yazımızı okumaya devam edebilirsiniz… 🙂

Siz de bu başarılı ve seçkin grubun bir parçası olmak istiyorsanız hava trafik kontrolü nasıl olunur anlatalım…

Hava trafik kontrolörü olmak için iki farklı yol bulunur. Birincisi Eskişehir’de bulunan Anadolu Üniversitesi Sivil Havacılık ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Hava Trafik Kontrol Bölümü mezunu olmaktan geçer. Yalnız bu bölüm sadece üniversite sınav puanıyla öğrenci kabul etmiyor. Ülkemizde “çoklu elemeli sistem”  denilen bir sistemle üniversite sınavı puanına ek olarak genel yetenek sınavı da yapılıyor. Bu bölüme girmek için öncelikle üniversite sınavından belirli bir taban puanı istenir, akabinde sayısal ağırlıklı bir matematik testine tabii tutulur, sonrasında mesleki yeterliliği ölçebilen psikometrik bir test uygulanır, ardından dil ve konuşma bozuklarını saptama görüşmesi yapılır, en sonunda da simülatör testi ve sağlık muayenesi yapılmakta olup, tüm puanlar toplanarak asil ve yedek aday olacak şekilde öğrenci kabulü yapılır (Bu aşamalara ilişkin olarak en güncel ve kesin bilgiye Anadolu Üniversitesinin sitesinde yayınladığı ön kayıt ve özel yetenek koşullarına bakılması tavsiye edilir.) Tabii ki bu bölümden mezun olunca direkt olarak hava trafik kontrolörü olarak işe başlayamıyorsunuz. KPSS sınavından ilgili sene için yayınlanmış olan taban puanı almak ve Devlet Hava Meydanları tarafından açılan hava trafik kontrolörü alımı ilanlarına başvuru yapmak gerekmektedir. Ancak bu bölümü okumadım diye de üzülmeyin. Çünkü DHMİ gerekli gördüğü takdirde 4 senelik üniversite mezunları arasından da hava trafik kontrolörü alımı yapmaktadır. Bu da ikinci yol. Nasıl mı? DHMİ ihtiyaç olması halinde sadece 4 senelik bir yükseköğretim kurumu mezunu arasından da alım yapabilir. Adayların başvuru yapabilmeleri için DHMİ tarafından açıklanmış olan yabancı dil sınavı ve KPSS’den minimum puanının alınmış olması ve de adayların 27 yaşından gün almamış olması gerekir (Bu aşamalara ilişkin olarak en güncel ve kesin bilgiye DHMI’nin sitesinde yayınladığı koşullara bakılması tavsiye edilir). Bu şartları sağlayan adaylar yeterliliğin belirlenmesi için bir sınava tabi tutulurlar. Bu sınavında başarıyla geçilmesi halinde 14 ay sürecek olan bir kurs süreci başlar.

Başvuru sonrası adaylar FEAST adı verilen açılımı “The First European Air Traffic Controller Selection Test” olan bir sınava tabi tutulurlar. Sonrasında da mülakata çağrılırlar. Başarılı olanlar gerekli sağlık kurulu raporunu da temin ettiklerinde kursa  “stajyer hava trafik kontrolörü” unvanı ile çağrılırlar. Bu arada şunu da belirtmekte fayda var, FEAST sınavında yüksek puan alan aday, çalışmak istediği şehir konusunda önceliğe sahip olur. Bu durum Hava Trafik Bölümü mezunları için de geçerlidir, onlar da FEAST sınavına göre kadro açılmış şehirlere atanırlar.

Kısacası, hava trafik kontrolörü olmak oldukça meşakkatlidir. Ama unutulmamalıdır ki “Her zorluğun sonunda doğan bir ışık vardır. Eğer elleriniz diken yaralarıyla kan içinde kaldıysa, güle dokunmanıza çok az kalmış demektir.” – Mevlana…