CB (Cumulonimbus) Nedir?

Cumulonimbus ‘un kısaltılmışı olan CB’ler Türkçe’de yağışlı küme bulutları olarak geçer. Özellikle havacılık sektöründe oldukça sık karşılaşılan bir meteorolojik terimdir. Bu bulutlar görünüş olarak koyu renkli, kuleyi andıran, tepesi buz kristallerinden oluşan, yağış veya fırtına getiren yükseklikleri kilometrelerce olabilen heybetli bir o kadar da korkunç kara bulutlardır. Olumsuz hava şartları sebebi ile İstanbul Havalimanının tepesinde turlayan uçak haberlerini okumuşuzdur. Her zaman için olmasa da CB bulutu sebebi ile de uçaklar alçalma sırasında beklemede kalabilir veya rota üzerinde kaçınma yapabilir. Bu yüzden CB hadisesinin olduğu rota ve destinasyonlarda uçaklar ekstra yakıtla planlanarak yakıt kritiğine düşmesinin önüne geçilir.

Bulutların içindeki yoğun oluşumlar ve türbülans sebebiyle, CB’ler uçuş sırasında meteorolojik tehlike yaratırlar. Meteorolojik tanımlamada CB’ler, kümülüs bulutlarının dikey olarak gelişerek büyümesiyle oluşan konvektif fırtına bulutu olarak geçer. Tabanı 4 km altında olur. CB’lerin alt kısmı koyu renktedir, ancak üst kısmı açık beyaz renkli ve tüy şeklindedir. CB bulutlarının üst kısmındaki düzgün, açık renkli, ipeksi yapı örs olarak adlandırılır. Örs cirrostratus ve cirrus gibi bulutları içine alır. Fakat, her CB bulutunda örs yapısı olmayabilir.

CB örsünün oluşması, gök gürültülü fırtınaya sebep olabilir, olgunlaşmış tehlikeli CB’ler oluşabilir. Örs tipi CB bulutu sağanak gök gürültüsü, dolu, fırtına ve tornadoya neden olur. Aktif örsü olan bir CB bulutu da radarda net biçimde tespit edilememesi nedeniyle, havacılık sektöründe tehlike yaratır. Olgunlaşmış CB bulutunda büyük su damlacıklarını tutmak amacıyla yukarı doğru olan hava akımı hızı dakikada 10 bin ft’i aşabilir. Buradaki büyük damlacıklar şiddetli yağmur ya da dolu olarak düşerler. Havanın nem oranı bağlı olarak bulut tabanı alçalır. Tabanı daha alçakta bulanan CB’ler de yıldırım hadiselerinde daha fazla tehlikeli olurlar.

Bu zamana dek hiçbir CB bulutunun iç yapısı görüntülenememiştir. Fırtına bulutu olarak da adlandırılan CB’lere uzmanlar katil bulut demektedir. Çünkü içindeki kuvvetli etkisi bir uçağı içine vakum gibi çekip parçalayabilecek güçtedir. Tarihte bazı kazalar sebebi ile sağ çıkan azınlıkta görgü tanıkları ve bazı gelişmiş radarlar sayesinde CB’ler hakkında bilgi sahibi olunmuştur. Gizemini koruyan bu korkunç bulutlar uçuş öncesi planlama safhasında meteorolojik rapor ve modeller incelenerek tespit edilir, ardından tedbirli planlaması yapılır. Uçuş sırasında aniden oluşan CB bulutları da yine pilotlar tarafından uçak ekranları sayesinde görülebilir, böylece CB bulutunun etrafından dolaşıp kaçınma yaparak riski minimize edebilirler.